Σήμερα, παρουσιάζουμε τον Κλήρο, εν Ελλάδι, και, κυρίως, τον Τριπολιτσιώτικο Κλήρο, ακριβώς πριν 217 χρόνια, από περιγραφές, του Πουκεβίλ, ο οποίος ήλθε και έμεινε στην Τριπολιτσά -“φυλακισμένος”- για 7 μήνες, το 1799! Από εκεί και πέρα είναι ελεύθερος ο καθένας μας να βγάλει τα συμπεράσματά του και ν’ αποφανθεί στο αν… ή τι έχει αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα… Πάντως, λόγω Πάσχα…, το θέμα είναι επίκαιρο:

Δυο παπάδες αλληλοκατηγορούνταν στον καδή για την κλοπή μιας κατσίκας, που και οι δυο τη διεκδικούσαν σαν ιδιοκτησία τους.

  • Η Αγιότητα σου, έλεγε ο ένας, μου έκλεψε την κατσίκα μου.
  • Όχι, σας ορκίζομαι, απαντούσε ο άλλος, είναι δική μου και η αγιότητα σου μου την έκλεψε.

Επειδή οι λέξεις αγιότητα και κλέφτης διασταυρώνονταν συχνά στη συζήτηση, συνοφρυωμένος ο καδής, κάλεσε τους γενίτσαρους και τους διέταξε να ξυλοκοπήσουν τους παπάδες· έπειτα, σφετερίστηκε την κατσίκα, λέγοντας πως ο ένας από τους δυο αγιότατους θα είχε οπωσδήποτε αμαρτήσει και πως αυτός έπαιρνε επάνω του εθελοντικά το σκάνδαλο, για να τους εξυπηρετήσει…

… Οι επίσκοποι έχουν την επίβλεψη όλων των μοναστηριών της επισκοπής τους. Ενώ, ο σουλτάνος απένεμε το αξίωμα στους πατριάρχες, οι επίσκοποι παίρνουν το δικό τους αξίωμα από τους πασάδες ή τους βεζίρηδες, οι οποίοι διοικούν τις επαρχίες της αυτοκρατορίας. Αυτοί οι ιερείς θυμίζουν, με την απλότητα των ρούχων τους και της κατοικίας τους, τους επισκόπους της πρώτης εκκλησίας. Πολυτέλεια τούς περιβάλλει μόνο κατά τις τελετές της λατρείας. Επειδή παρακολουθούνται αδιάκοπα από τους Τούρκους που τους μισούν, είναι υποχρεωμένοι, ακόμη και στις περιπτώσεις που η συνείδησή τους δεν το ανέχεται, να έχουν συμπεριφορά που να αποκλείει κάθε μομφή· αν έχαναν μια φορά την εκτίμηση του κόσμου, μάταια θα προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την εύνοια των πασάδων, των οποίων έχουν συχνά την ευκαιρία να σταματήσουν την οργή. Τους βλέπει κανείς, μέσα στην περιφέρειά τους, να κυκλοφορούν πεζή ή, μερικές φορές, καβάλα σε γάιδαρο, κρατώντας την ποιμενική ράβδο, σύμβολο της γλυκύτητας των καθηκόντων τους και της δύναμης που τους έχει παραχωρηθεί.

Ασχολούμενοι, όχι μόνο με το να παρηγορούν τον λαό, αλλά και να τον προστατεύουν με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, παρεμβαίνουν ως μεσολαβητές στις συζητήσεις, που το περιεχόμενό τους δεν πρέπει να γνωρίζουν οι Τούρκοι. Με την επιρροή που ασκεί η τάξη τους, ανεξάρτητα από τα μέσα πειθούς που τους δίνει μια φροντισμένη αγωγή, συμβιβάζουν καθημερινά τα πιο αντικρουόμενα συμφέροντα. Αλλά, όταν αυτοί οι ευαγγελικοί άνθρωποι θιγούν στον προσδιορισμό των ορίων της διοικητικής τους περιοχής από κάποιον γειτονικό δεσπότη, τότε φανερώνεται ο άνθρωπος: αποβάλλουν τον ειρηνικό χαρακτήρα που ενέπνεε τον σεβασμό, ξεχνούν το αξίωμά τους και παραδίνονται στις πιο σκανδαλώδεις εκρήξεις.

Μια από τις πιο επίπονες αποστολές που έχουν να εκπληρώσουν στην Ελλάδα οι επίσκοποι, είναι να διατηρούν την τάξη και την πειθαρχία ανάμεσα στον κατώτερο κλήρο, ανάμεσα σ’ αυτούς τους αμαθείς και φανατικούς παπάδες, που στο μεγαλύτερο αριθμό ατιμάζουν την αποστολή τους με τα έκλυτα ήθη τους.

Αυτοί οι λειτουργοί ή εφημέριοι που επικοινωνούν στενά με τους πιστούς, είναι ή παντρεμένοι ή άγαμοι. Οι παπάδες που έκαναν γάμο πριν από τη χειροτονία, μπορούν να εξακολουθήσουν να ζουν με τη γυναίκα τους. Στο θέμα αυτό στηρίζονται στο γεγονός πως οι απόστολοι δεν χώρισαν για να ακολουθήσουν τον Ιησού Χριστό και πως για να τους παραχωρήσει την άδεια να διαδίδουν τη διδασκαλία του και να συγχωρούν τα αμαρτήματα, δεν ζήτησε να μάθει αν ήταν παντρεμένοι ή όχι. Επακόλουθο αυτού είναι πως οι περισσότεροι απ’ αυτούς που προορίζονται για το εκκλησιαστικό στάδιο, παντρεύονται πριν καταταγούν στον κλήρο. Διαλέγουν, λοιπόν, κατά το δυνατόν, μια ρωμαλέα γυναίκα, η οποία υπόσχεται μακροζωία· γιατί, αν πεθάνει, δεν μπορούν να κάνουν άλλο γάμο.

Εκείνοι που γίνονται κληρικοί χωρίς να είναι παντρεμένοι, μένουν για πάντα άγαμοι. Ο λαός, που συνήθως δείχνει εκτίμηση για τις στερήσεις, τους τιμά περισσότερο από τους άλλους· αλλά οι Τούρκοι, που κρίνουν μόνο τον άνθρωπο, τους αντιμετωπίζουν αυστηρότερα. Αλίμονό τους αν τους πιάσουν επ’ αυτοφόρω με μια γυναίκα, ή ακόμη, αν κάποια απερίσκεπτη φωνή τούς κατηγορούσε για βεβήλωση της νυφικής κλίνης! Σ’ αυτή την περίπτωση, τους ξυρίζουν τα γένια, τους εκθέτουν στον περίγελο του όχλου, περιφέροντάς τους επάνω σ’ ένα γάιδαρο. Το σούσουρο από μια παρόμοια ιστορία που συνέβη στο Ηράκλειο της Κρήτης, αντηχούσε ως την καρδιά του Μοριά, τον καιρό που βρισκόμουν εκεί, κι έκανε τον κοσμικό κλήρο της Τριπολιτσάς να τρέμει.

Αυτοί οι παπάδες, ακάθαρτοι, καθώς ήταν, και αγροίκοι, ήταν πραγματικά αηδιαστικοί. Δεν έβγαιναν ποτέ χωρίς το πετραχείλι τους στην τσέπη, για να κάνουν κάτι από το λειτούργημα τους, πράγμα που επιζητούν συχνά. Είμαι υποχρεωμένος, να πω, πώς σχεδόν όλοι αυτοί που γνώρισα ήταν πανούργοι, άπληστοι, κακοί, παραδομένοι στις ακολασίες, στις αρπαγές, και ότι μισούσαν όλους τους χριστιανούς, που ήταν ξένοι προς το δόγμα τους, και μιλούσαν γι’ αυτούς με περιφρόνηση ή λέγοντας κατάρες. Επίσης, αυτά τα αποβράσματα της κοινωνίας, αυτοί οι άθλιοι παπάδες, παραβιάζουν με ευκολία το καθήκον τους για το συμφέρον τους. Συνάντησα πολλούς, που δεν θα ‘καναν ούτε για υπηρέτες ή για χορευτές σε δημόσιους χώρους.

Άλλοι, το ίδιο ξεπεσμένοι, αλλά πιο ένοχοι, δεν ντρέπονται να συμμετέχουν σε ληστοσυμμορίες που λυμαίνονται τη Ρωμυλία, ή μπαίνουν επικεφαλής των θαλάσσιων επιδρομών των πειρατών στο Ταίναρο και στην Ήπειρο. Γι’ αυτό, σπάνια αιχμαλωτίζεται πειρατικό πλοιάριο ή συμμορία ληστών, χωρίς να βρεθεί ανάμεσα τους ένας εφημέριος, που οι Τούρκοι φροντίζουν να τον παλουκώσουν πρώτον από τους κλέφτες, που δεν τους χαρίζονται ποτέ.

Η κερδοσκοπία των ληστών και των παπάδων είναι ολότελα φυσική, σύμφωνα με την άποψη πώς οι άθλιοι αυτοί υπηρετούν τη θρησκεία, της οποίας βεβηλώνουν τις ιερότερες λειτουργίες. Πουλάν την άφεση των αμαρτιών των ανθρώπων που βρίσκονται ανάμεσά τους, εκτός εκείνων που καταφεύγουν σε άλλους παπάδες, πού τους βρίσκουν πάντοτε ευαίσθητους στο χρήμα.

Αλλά, είναι, λένε μερικοί, υποχρεωμένοι να κάνουν αυτό το ντροπιασμένο εμπόριο, για να λυτρώνονται από το τίμημα που πληρώνουν· γιατί, οι πατριάρχες και οι επίσκοποι, για να εξασφαλίσουν τις θέσεις τους, πουλάνε χονδρικά αυτό που ο κατώτερος κλήρος είναι υποχρεωμένος να διαπραγματεύεται, λιανικά. Αν ο δεσπότης τούς επιβλέπει, τους παρενοχλεί, φοράνε το σαρίκι και δεν είναι σπάνιο να συναντήσει κανείς στην Ανατολή αρνησίθρησκους που προσθέτουν στο όνομα Αλή, Σελήμ ή Μουσταφά, τη λέξη παπάς, ένδειξη του παλιού τους επαγγέλματος.

Για να τους συγκρατούν αποτελεσματικότερα με ήπια μέσα, συγκαλούν συνόδους. Έγινε μία στην Τριπολιτσά, τον καιρό που ήμουν εκεί, στην οποία κλήθηκαν οι δεσπότες και οι αρχιμανδρίτες της επαρχίας. Συνήλθαν, υπό την προεδρία ενός Τούρκου που αντιπροσωπεύει το διοικητή, και ανέστειλαν και κήρυξαν άχρηστες διατάξεις αμέσως μετά την έκδοση τους. Γι’ αυτό, σεβάσμιοι για τις γνώσεις τους και τα ήθη τους δεσπότες, δυσαρεστούνται που τους διοικούν λειτουργοί, τους οποίους κατευθύνει η ποταπότητα και η απληστία· άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν τα ελληνικά της Σύνοψης τους… Είναι αλήθεια πως πολλοί αποφεύγουν συχνά να τη διαβάζουν και λένε από  μνήμης μερικές προσευχές που δεν τις καταλαβαίνουν καθόλου. Απέχουν από την τέλεση της λειτουργίας μην μπορώντας να εκπληρώσουν αυτή την αποστολή, παρά μόνο αν απομακρυνθούν από τις γυναίκες τους τουλάχιστον μια μέρα, γιατί οι παπαδιές δεν έχουν πάντοτε το ζήλο που χρειάζεται για  να εκκλησιάζονται…

Ο.Α.

(79)