Ναυτική Μεγαλόπολη

Του +Νίκου Ι. Κωστάρα
Πλοίαρχου Ε.Ν.

Μέρος 1°

Σχήμα οξύμωρο. Εποχή του παράλογου. Έτσι άρχιζα τη Ναυτική Αρκαδία, που έχει τέσσερεις ναυτικές γωνίες – επαρχίες: Μαντινείας – Γορτυνίας – Κυνουρίας – Μεγαλοπόλεως.

Τη ναυτική γωνιά της Μεγαλοπόλεως θα αναπτύξουμε, τη λίμνη της Μεγαλοπόλεως, τη γνωστή λεκάνη της Μεγαλοπόλεως, με τη διαχρονική της ναυτιλιακή δραστηριότητα. Άλλωστε έχουμε αδιάσειστες μαρτυρίες. Οι πρόγονοί μας τιμούσαν με ιερά και τεμένη τον Ποσειδώνα, τον Ίππιο Ποσειδώνα και σήμερα τιμούν τον Αγιοθαλασσίτη, τον Άγιο Νικόλαο, τον προστάτη των ναυτικών σε αρκετούς ναούς και μοναστήρια. Μάλιστα ο μητροπολιτικός ναός στη Μεγαλόπολη είναι αφιερωμένος στον Αγιοθαλασσίτη.

Και για να ξεκαθαρίσουμε την ομίχλη που σας διακατέχει, όπως τα ανοιξιάτικα πρωινά στην λεκάνη της Μεγαλοπόλεως, στην Παρρασία χώρα, στη ναυτική Μεγαλόπολη είχαν και έχουν δικαίωμα εγγραφής όσοι έβρεξαν τα πόδια τους στη θάλασσα, ακόμη και στη «λίμνη της Μεγαλοπόλεως» από τα μυθικά χρόνια μέχρι τα σύγχρονα μεγαλοπολίτικα πλοία που οργώνουν τους ωκεανούς με εφοπλιστές και ναυτικούς από τη Μεγαλόπολη.
Στην Αρκαδία έζησαν τα πιο αγνά Ελληνικά φύλα: Αχαιοί, Πελασγοί, Προέλληνες και Προσέληνοι. Το φύλο των Αρκάδων συγκροτούσαν πέντε συνολικά έθνη: Οι Αζάνες, οι Κυναύριοι, οι Ευτρήσιοι, οι Μαινάλιοι και οι Παρράσιοι. Οι τελευταίοι κατοικούσαν στην Παρρασία χώρα.

Παρρασία χώρα
Υπήρξε κατά την αρχαιότητα η χώρα των Παρρασίων ή Παρρασία ή Παρρασιακή. Είχε κέντρο της τη Λυκόσουρα -η οποία λέγεται πως ονομαζόταν αρχικά Παρρασία ή Παρρασίη- και εκτεινόταν δυτικά -βορειοδυτικά της Μεγαλόπολης. Η περιοχή αυτή θεωρείται η καρδιά της Αρκαδίας και αυτό συντέλεσε στο να ονομάζονται στα μετέπειτα χρόνια οι Αρκάδες γενικά Παρράσιοι.
Σαν σπουδαιότερες πόλεις της αρχαίας Παρασσίας, κατά τον Παυσανία, θεωρούντο η Λυκόσουρα, η Θωκνία, η Τραπεζούντα, η Προσός, το Ακακίσιον, το Ακόντιον καθώς και οι πόλεις Μακαρεία, Δασέα, Αλιφείρα, Φιγαλία, Θεισόα και Γόρτυς.

Για να γίνει περισσότερο κατανοητό, η περιοχή της αρχαίας Παρρασίας εκτεινόταν από τη σημερινή Καρκαλού, τη Δημητσάνα, το Παλαιόκαστρο, το Ρογκοζιό, του Λάβδα, την Ανδρίτσαινα, τον Επικούρειο Απόλλωνα, το Δασοχώρι, το Βάστα, το Ίσαρι, το Τριπόταμο, τους Χράνους, τις Χοιράδες, τα Σταλοντερμήτουνα, το Ίσιωμα Καρυών, το Χωρέμη, την Απιδίτσα, τη Θωκνία, τα Κυπαρίσσια, τα Μαυριά, του Κουρουνιού, την Καρύταινα, τον Βλαχόραφτη (Μάραθα), τον Ατσίχολο.

Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η λέξη παρράσιος είναι προελληνικής προέλευσης. Κατέληξε να ετυμολογείται από τα Παρ+ράσις -ρήσις. Παρράσιος εκείνος που μιλάει με ελεύθερο πνεύμα με παρρησία. Η επωνυμία παρράσιος δόθηκε και στο θεό Απόλλωνα γιατί είναι ο θεός της μουσικής και της ποίησης, δηλαδή της ελεύθερης έκφρασης του πνεύματος. Είναι ακόμα και ο θεός της μαντικής, που δίνει χρησμούς χωρίς επιφύλαξη, όπως ακριβώς θα συμβούν. Με την επωνυμία λοιπόν παρράσιος, επιτυγχάνεται ο συνδυασμός της ιδιότητας του θεού και της ονομασίας των κάτοικων της περιοχής. Αυτά τονίζει ο Γιάννης Ασημακόπουλος, ασυρματιστής Ε.Ν. στα εξαίρετο βιβλίο του1.

Παρράσιοι στον Τρωικό πόλεμο
Ο «Αρκαδικός Οδυσσέας» εξετάζει τη Ναυτική Μεγαλόπολη στην παρρασιάτιδα χώρα, γιατί ο Όμηρος περιλαμβάνει τις πόλεις που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο: Φενεό, Ορχομενό, Ρίπη, Ενίσπη, Στρατίη, Τεγέα, Μαντινεία, Στύμφαλο και Παρρασίη. Γράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα σχετικά:
«Οι δ’ έχον Αρκαδίην υπό Κυλλήνης όρος αιπώ, Αιπύτιον παρά τύμβου, ιν’ ανέρες αγχιμαχηταί, οι Φενεόν τε νέμοντο και Ορχομενόν Πολύμηλον Ρίπην τε Στρατίην τε και ηνεμόεσσαν Ενίσπην, και Τεγέην είχον και Μαντινέην Ερατεινήν, Στύμφηλον τ’ είχον και Παρρασίην ενέμοντο, των ήρχ’ Αγκαίοιο παις, Κρείων Αγαπήνωρ, εξήκοντα νέων∙ πολέες δ’ εν νηί εκάστη Αρκάδες άνδρες έβαινον, επισταμένοι πολεμίζειν»2. (Δηλαδή: Την Αρκαδία, απ’ τ’ αψηλό κάτω όρος της Κυλλήνης, κοντά στον τύμβο του Αιπυτιού, που άντρες κανταριστάδες τους Φενεό κι Ορχομενό, τον πολυπρόβατο είχαν και Ρίπη, Στρατιά κι Ενισπή, την ανεμοδαρμένη, και την Τεγέα που ‘χανε κι όμορφη Μαντινεία και Παρρασία και Στύμφηλο που ‘χαν και κατοικούσαν, ο ρήγας Αγαπήνορας κυβέρναε, γιος του Αγκαίου, μ’ εξήντα πλοία και πολλοί σε κάθε τους καράβι άντρες Αρκάδες μπαίνανε τεχνίτες του πολέμου).

Και όπως σχολιάζει ο ναυτοϊστορικός Ανδρέας Λαιμός στο αξιόλογο βιβλίο του «Το Ναυτικό Γένος των Ελλήνων»:
«Αλλά και η Αρκαδία, η και τις των Αρκάδων Πελασγών, οίτινες πολύ προ της εμφανίσεως των Αχαιών εις τον Ελλαδικόν χώρον είχαν αναπτύξει αξιολογωτάτην ναυτιλιακήν δραστηριότητα, φθάσαντες μέχρι των ακτών του Ευξείνου, έδωσε το -παρών- εις την παμπρωτελληνικήν εκείνην εκστρατείαν κατά της Ασίας δι’ 60 σκαφών, υπό την ηγεσίαν του βασιλέως της Τενέας Αγαπήνορος»3.
Εδώ μαρτυρείται η ναυτιλιακή δραστηριότητα των Παρρασίων αλλά και η μαρτυρία ότι υπήρχε πόλη Παρρασία. Δηλαδή δεν έχουμε την Παρρασία χώρα αλλά και την Παρρασία πόλη και δεν γνωρίζω που έχουν εντοπίσει οι αρχαιολόγοι μας την πατρίδα του Ξενία του Παρράσιου.

Ο δικός μας Ν. Αλεξόπουλος στην Ιστορία της Αρχαίας Τεγέας αναφέρει: Η Αρκαδία εκαλείτο πάλαι ποτέ Παλασγία, Παρρασία, Λυκαονία, Γιγαντίια, Αζανία. Δηλαδή η Παρρασία είχε ευρύτερη απήχηση.
Πάντως ο μεγάλος Όμηρος ενισχύει την επιχειρηματολογία μου για τον χαρακτηρισμό «Ναυτική Μεγαλόπολη» από των αρχαιοτάτων χρόνων, από την Παρρασία χώρα μέχρι την σημερινή επαρχία Μεγαλοπόλεως.

(175)