του Δημ. Καμπούρογλου
Η τελευταία πρωτεύουσα του Μωρέως, η Τριπολιτσά, εις τας ειρκτάς της οποίας κατά τας παραμονάς του Αγώνος εμαρτύρησαν τόσαι κορυφαί του Γένους, κατά δε το πρώτον έτος της Επαναστάσεως διεδραματίσθη μία από τας ενδοξοτέρας αλλά και τρομεροτέρας πολεμικάς σκηνάς, δεν μας διεφώτισεν ακόμη περί της παλαιάς ιστορίας της.
Ενομίζετο άλλοτε, ότι η Τριπολιτσά ιδρύθη κατά τον προτελευταίον της Τουρκοκρατίας αιώνα, προσδιορίζετο μάλιστα και ως έτος ιδρύσεώς της το 1770. Κατόπιν υπεστηρίχθη η γνώμη, ότι είναι κτίσμα των πρώτων χρόνων της Τουρκικής κατακτήσεως, απλή πολίχνη κατ’ αρχάς ούσα μέχρι του έτους 1785, ότε δια λόγους ασφαλείας κατέστη έδρα του Βαλή του Μωρέως, τειχισθείσα κατά το έτος 1786. Πρότερον, ως γνωστόν, ο Βαλής διέμενεν εις Ναύπλιον. Νεότεραι έρευναι εύρον την Τριπολιτσάν πράγματι μνημονευομένην το 1467 και προϋπάρχουσαν βεβαίως.
Συγχρόνως όμως ήρχισε να πλουτίζεται και η ποικιλία του ονοματολογίου της. Ούτω, εις τα παλαιότερα κείμενα φέρεται ως Ντροπολιτζά και Ντρομπολιτζά και Τρομπολιτζά, και τέλος, κατά τον επικρατήσαντα τύπον, Τριπολιτσά.
Εκκλησιαστικώς απαντά Υδροπολιτζά κατά την συνήθη παραμόρφωσιν δια της προσθήκης εις το όνομα του άρθρου· εθεωρήθη δε -ακόμη παραδοξότερον τούτο- ότι το όνομα προήλθεν εκ του Ύδωρ Μολιτζά, και Υδροπιλιτζά.
Γνωστόν όμως είναι, ότι υπάρχουσι και άλλαι Τριπόλεις, προφερόμεναι εις τον τόπον των ως Ταραμπουλούς: η Ταραμπουλούς της Συρίας και η Ταραμπουλούς της Βαρβαρίας και ότι υπάρχει και εις τον Πόντον ακόμη άλλη, η Τιρεμπόλ.
Δια την Τρίπολιν της Συρίας παρέχεται η εξήγησις, ότι απετελέσθη εκ τριών συνοικιών, άλλοτε πόλεων: της Τυρίας, Σιδωνίας και Αραδικής, δια δε την της Βαρβαρίας, ότι απετελέσθη εκ της Οίας, Σαβάθρας και Λέπτεως.
Δια την ιδικήν μας Τρίπολιν υπάρχει διαφωνία. Οι αρχαιοδίφαι διισχυρίζονται ότι αι περιοχαί της Μαντινείας, του Παλλαντίου και της Τεγέας την ονομάτισαν, οι δε μεσαιωνοδίφαι ότι προήλθεν εκ των τριών ακμαίων άλλοτε κωμοπόλεων: Βελιγοστής, Νικλίου και Θάνα. Διαφωνία ριζική, ήτις εις το μεταξύ παρέχει εις ημάς τον χρόνον να προχωρήσωμεν εις τας σκέψεις μας.
Η Ελληνοπρεπής εμφάνισις του ονόματος της Τριπόλεως, καλώς και ορθώς ευρημένη, φαίνεται ότι είναι των νεοτέρων χρόνων -δεν γνωρίζομεν τουλάχιστον μέχρι τούδε πηγήν υποδεικνύουσαν το εναντίον- ως Τριπολιτσά έζησεν, έδρασε και εδοξάσθη η καρδιά της Πελοποννήσου, η σημερινή Τρίπολις.
Προφανώς πρόκειται και εδώ περί Ταραμπουλούς. Αν όμως τούτο είναι, όπως αλλαχού, παραφθορά του ονόματος Τρίπολις ή αμαρτία μάλλον επιδρομέων, μη επιδρασάντων όμως άλλως επί της Ελληνικότητος του τόπου, είναι άλλο ζήτημα.
Ο είπερ τις και άλλος ασχοληθείς εις τα της Πελοποννησιακής Τριπόλεως πατήρ του Φοίβου και της Παραφοίβου σημειώνει προ τοις άλλοις και τα εξής:
«Καλείται ήδη Τρίπολις, αλλά δεν είναι το αρχικόν όνομα. Επί Τουρκοκρατίας εκαλείτο Τριπολιτσά, και Τουρκιστί ελέγετο Νταραμπολίτσα, επί δε Αυτοκρατόρων Ελλήνων εκαλείτο Υδροπολιτζά κ.λ.π.».
Το εν κοινή χρήσει όνομά της φέρεται και εις εν παλαιόν τραγούδι, ανακοινωθέν ημίν από φίλον τοπογράφον αξιωματικόν:
«Εγώ ‘μαι η Τριπολιτζά, καλή Ταραμπολίτζα» κ.λ.π.
(62)