Θεμελιώνοντας την οικονομική τους δύναμη στον έλεγχο και στην μονοπώληση του κρατικού μηχανισμού, και χρησιμοποιώντας τη θέση ισχύος που κατείχαν σ’ αυτόν, στο πλαίσιο εξωγεωργικών, βασικά κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων, τα «τζάκια» καλλιεργούσαν συστηματικά την εκλογική τους βάση, χωρίς να αντιμετωπίζουν άμεσες και ανυπέρβλητες συγκρούσεις συμφερόντων με τους συντοπίτες τους. Με τον τρόπο αυτό, ένα μεγάλο τμήμα από τις οικογένειες των προυχόντων και των οπλαρχηγών, διατήρησε την πολιτική του επιρροή στην ύπαιθρο μέχρι και σήμερα. Ορισμένοι από αυτούς, εμφανίζονται σχεδόν μόνιμα σε όλα τα ελληνικά κοινοβούλια από το 1844 ως το 1967 και συχνά μάλιστα εκπροσωπούνται με περισσότερα από ένα μέλος.
Έτσι, λοιπόν, η αστική τάξη ή προερχόμενη από τους ντόπιους προύχοντες (ανεξάρτητα από το αν αυτοί ήταν σημαντικοί ή όχι), συγκέντρωσε τις οικονομικές δραστηριότητές της στις πόλεις. Όλοι σχεδόν οι πρόκριτοι εγκατέλειψαν μέσα σε λίγο χρόνο τα χωριά τους, για να εγκατασταθούν στην πρωτεύουσα.
Σε διάστημα μικρότερο από πέντε γενιές, η οικογένεια Ράλλη έβγαλε δυο πρωθυπουργούς, και εκπροσωπούνταν στην προδικτατορική βουλή με δυο πρώην υπουργούς. Από την οικογένεια Κουντουριώτη της Ύδρας καταγόταν, ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας, δυο πρωθυπουργοί και πολλοί υπουργοί. Οι Τρικούπηδες από το Μεσολόγγι έβγαλαν έναν πρωθυπουργό και τέσσερις υπουργούς. Στην τελευταία Βουλή εκπρόσωπός τους ήταν ένας πρώην υπουργός. Οι Μαυρομιχαλαίοι της Μάνης έβγαλαν τρεις πρωθυπουργούς. Η οικογένεια Ζαΐμη από τα Καλάβρυτα, είχε δυο πρωθυπουργός και τον δεύτερο πρόεδρο της δημοκρατίας. Στην οικογένεια Θεοτόκη της Κέρκυρας ανήκαν δυο πρωθυπουργοί και πολλοί υπουργοί. Στην τελευταία Βουλή, εκπρόσωπός τους ήταν ο τέως υπουργός Εξωτερικών.
Ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Μια πρόσφατη μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι στο διάστημα 1843-1878, το 46% των υπουργών ανήκε σε οικογένεια «πολιτικών». Το 40,1% από αυτούς κληρονόμησαν απλά και μόνο τη θέση που είχε ο πατέρας τους. Ανάμεσα στο 1878 και το 1910, τα ποσοστά μεταβλήθηκαν αντίστοιχα σε 47,9%. (Keith Legg, «Politics in modern Greece», Stanford, Calif. 1959, σελ. 307). Τέλος θ’ αναφέρουμε ότι οι τρεις τελευταίοι κοινοβουλευτικοί πρωθυπουργοί πριν το πραξικόπημα του 1967 (Κανελλόπουλος, Στεφανόπουλος, Τσιριμώκος), καθώς και οι δυο «επαγγελματίες» πρωθυπουργοί της δικτατορίας (ο εφήμερος Γαρουφαλλιάς στο αντικίνημα του βασιλιά το 1968 και ο Μαρκεζίνης) ήταν γόνοι οικογενειών παλαιών πολιτικών. Παρατηρεί κανείς ότι η Βουλή που βγήκε από τις εκλογές του 1902 συμπεριλάμβανε τους προγόνους τεσσάρων από αυτούς. (Βλ. ακόμη: Γ. Καρανικόλας, «Νόθες εκλογές στην Ελλάδα», Αθήνα 1973, σελ. 401 κε).
Κ. Τσουκαλάς
(110)