Xαβιαροχανίτες και Χρυσοκάνθαροι. Η μεγάλη κοινωνική σύγκρουση στην Αθήνα του 19ου αιώνα

Ένα από τα θέματα που παραμένουν στην αφάνεια είναι και η μεγάλη κοινωνική αντιπαράθεση που ξέσπασε στην Αθήνα την τελευταία εικοσιπενταετία του 19ου αιώνα. «Χαβιαροχανίτες» και «Χρυσοκανθάρους» αποκαλούσαν ο λαός και τα λαϊκά έντυπά του τους νεόπλουτους που ενέσκηψαν στην Αθήνα. Επρόκειτο να διαμορφώσουν την ανύπαρκτη αστική τάξη και να κομίσουν μεγάλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ανακατατάξεις. Στην εμφάνιση τους αντέδρασε το γηγενές λαϊκό αθηναϊκό στοιχείο, καθώς και όλοι εκείνοι που είχαν συρρεύσει από τις επαρχίες αναζητώντας καλύτερη τύχη και ζωή. Όπως ήταν αυτονόητο, οι τελευταίοι βγήκαν ηττημένοι από αυτή την αντιπαράθεση.

Ωστόσο, χρησιμοποίησαν σε υπερθετικό βαθμό τη σάτιρα και το λαϊκό σκώμμα, έδωσαν επί πολλά χρόνια τον όμορφο αγώνα τους για να φύγουν ηττημένοι παραδίδοντας τη θέση τους στη νέα Αθήνα, των πολυτελών μεγάρων και των ευρωπαϊκών συνηθειών.

xaviaroxanites
H κηδεία ενός «χρυσογαϊδάρου», όπως την είδε η εφημερίδα ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Το περίτεχνο και χρυσοποίκιλτο φέρετρο συνοδεύουν οι πολιτικοί αρχηγοί της εποχής (Τρικούπης, Ζαϊμης κ.ά.), συγγενείς και φίλοι, ενώ αριστερά διακρίνεται ο λαός.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης, οι πλούσιοι και οι αφελείς

Αναμφισβήτητα η εμφάνιση του Χαρίλαου Τρικούπη στην πολιτική σκηνή υπήρξε ορόσημο. Από τότε παρατηρείται αξιοσημείωτη πρόοδος σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Επίκεντρο της κίνησης αυτής υπήρξε η Αθήνα. Πολλοί Έλληνες ομογενείς, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει σημαντικές περιουσίες, έρχονταν για να εγκατασταθούν στην αναπτυσσόμενη και πολλά υποσχόμενη πρωτεύουσα. Ανήγειραν μέγαρα και άνοιγαν τις πολυτελείς αίθουσες τους, μεταφέροντας και τις συνήθειες της ευρωπαϊκής ζωής.

Πλούτος και πολυτέλεια, χαρακτηριστικά μάλλον άγνωστα στη μικρή και φτωχή κοινωνία της ελληνικής πρωτεύουσας, η οποία ήταν συνηθισμένη σε εκδηλώσεις «χαμηλών τόνων», σε οικογενειακές ή γειτονικές συναθροίσεις.

Έτσι, οι -κυριολεκτικά- αφελείς Αθηναίοι σκανδαλίζονταν από τη σπάταλη ζωή και την πολυτέλεια των νέων κέντρων, που δεν ήταν άλλα από τις χλιδάτες αίθουσες των νέων αθηναϊκών μεγάρων. «Διέβλεπαν μυρίους κινδύνους εκ της εισαγωγής ξένων έξεων, όχι μόνον ένεκα της οικονομικής καταστάσεως της χώρας, αλλά και εκ της παραφθοράς των ηθών, των χαρακτηριζόντων την ελληνικήν κοινωνίαν», όπως έγραψε ο Βελλιανίτης, συμπληρώνοντας, ωστόσο, ότι «ο ρους της ζωής δεν ηδύνατο να σταματήση, η δε μεταβολή αύτη ήτο συνέπεια της γενικής προόδου».

 Του Ελευθέριου Γ. Σκιαδά

(από τον “Μικρό Ρωμιό”)

 

(176)