Τσιπιανά, Σάγκα και Πικέρνι, παλαιά αρβανιτοχώρια
Από δύο οθωμανικά κατάστιχα των ετών 1460-1463

Το ενδιαφέρον μας για το μικρό χωριό Μουζάκι Τριπόλεως που βρίσκεται πλησίον του χωριού Θάνα και λέγεται σήμερα Περπατάρης αρχίζει από τότε που ο αείμνηστος πατέρας της μητέρας μας στο Κουτσοπόδι, Γεώργιος Μουζακιώτης ή Κούρος, μας έλεγε ότι οι Μουζακιώτες του Κουτσοποδίου κατάγονται από το Μουζάκι. Το επώνυμο Μουζακιώτης το είχαν ενώ ακόμη ήσαν στο Μουζάκι Τριπόλεως. Πριν δηλαδή αφιχθεί και εγκατασταθεί η οικογένεια στο Κουτσοπόδι.

Κατά πρόσφατη συνάντησή μας στο Ναύπλιο (Ξενοδοχείο Αγαμέμνων) ο Πρόεδρος της Εταιρείας Λακωνικών Σπουδών, Δικαίος Βαγιακάκος, μας απάντησε σε μερικά ερωτήματα. Μας είπε -τον είχαμε ρωτήσει και στο παρελθόν- ότι το Μουζάκι είναι τοπωνύμιο αρβανίτικο.

Στην εφημερίδα «ΟΔΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ», φύλλο 158, Αυγούστου 2007, σελ. 25, δημοσιεύθηκε ιστορικό άρθρο του Βασίλη Σιακωτού {ως λέγει ο ίδιος, της Κλειούς (μούσας της Ιστορίας) εραστού και της Αρκαδικής γης μελετητού} με τον τίτλο «Τα χωριά της Τριπολιτσάς με βάση την Οθωμανική απογραφή των 1460-1463».

Η πρώτη απογραφή για λόγους φορολογίας του κατακτημένου Μωρηά από τους Τούρκους διενεργήθηκε μετά τα τέλη του 1460 και πριν τα μέσα του 1463. Στα κατάστιχα της απογραφής σημειώνονται τα ονόματα των φορολογουμένων και αν αυτοί ήσαν Ρωμηοί, όπως αυτοαπεκαλούντο τότε οι Έλληνες (RUMI – YAN) ή Αρβανίτες (Αρναούτες, ARNAVUDAN).

Την ύπαρξη των εν λόγω δύο οθωμανικών καταστίχων είχε γνωστοποιήσει από του βήματος του «ΔΑΝΑΟΥ» ο καθηγητής της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Αθανάσιος Φωτόπουλος. Καθώς είπε τότε, τα εν λόγω δύο κατάστιχα τα είχε δημοσιεύσει ο Τούρκος ιστορικός LEVENT με τον οποίο συνεργαζόταν και μάλιστα επρόκειτο, ο Αθ. Φωτόπουλος, να τα δημοσιεύσει και στην Ελλάδα.

Ζητήσαμε από τον Αθ. Φωτόπουλο να μας γνωστοποιήσει εάν στα κατάστιχα αναφέρονται τα χωριά Κουτσοπόδι και Χαμάκου (ΒΑ του Κουτσοποδίου) και μας απάντησε αρνητικά. Τούτο σημαίνει ότι το 1463 δεν είχε οικισθεί ακόμη το χωριό Κουτσοπόδι. Δεν υπήρχε προ της Τουρκοκρατικής κατακτήσεως με το όνομα τούτο. Το Κουτσοπόδι αρχικώς ήταν αρβανιτοχώρι.

Στο άρθρο του Βασ. Σιακωτού στην «ΟΔΟ ΑΡΚΑΔΙΑΣ», στην παρατιθέμενη βιβλιογραφία αναφέρονται ως πηγές και τα εξής κείμενα.
LEVENT KAYAPINAR «Ιστορία του Μωρηά στην κλασική οθωμανική εποχή», Άγκυρα 1999, σελίδες 272 – 275.
Ιωάννου Χ. Αλεξανδρόπουλου «Δύο οθωμανικά κατάστιχα του Μωρηά 1460 – 1463». Πρακτικά του Α’ Συνεδρίου Μεσσηνιακών Σπουδών, 2-4 Δεκεμβρίου 1977, Αθήνα 1978, σελίδες 398 – 407. Παρατηρούμε ενταύθα ότι τα υπόψει κατάστιχα ήσαν γνωστά πριν ακόμη δημοσιευθεί το έργο του LEVENT στην Άγκυρα.

Οι 10.000 Αλβανοί μετά των οικογενειών αυτών εισήλθαν, ως γνωστόν, στην Πελοπόννησο επί Δεσπότου του Μυστρά Θεοδώρου Α’ Παλαιολόγου, όταν συνεχίζετο ακόμη η Φραγκοκρατία στην Αργολίδα (ΑΥΘΕΝΤΙΑ ΤΩΝ ΔΕ ΛΑ ΡΟΣ).

Σύμφωνα με το ανωτέρω σημαντικό άρθρο της «ΟΔΟΥ ΑΡΚΑΔΙΑΣ» οι Τούρκοι αναφέρουν ως Ρωμαϊκά χωριά τα εξής: το Περθώρι, Μπεζενίκο, Λεβίδι, Καμενίτσα, Κανδύλα και το χωριό Ατσίχολος (του Δήμου Γόρτυνος).
Ως Αρβανιτοχώρια αναφέρονται: Μουζάκι, Τσιπιανά, Σάγκα (BRASNA SANKA), Πικέρνι και άλλα μη γνωστά σήμερα. Ωστόσο το τοπωνύμιο Πικέρνι, όπως είχε αναφέρει η βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ στο «Δαναό» είναι βυζαντινό. Πικέρνης ήταν ο αρχικεραστής.

Από άλλες πηγές γνωρίζουμε ότι σε εγκαταλελειμμένα ρωμαϊκά χωριά είχαν εγκατασταθεί αρβανίτες που συνήθως ήσαν ποιμένες. Συνεπώς το ελληνικό τοπωνύμιο δεν υποδηλώνει πάντοτε και ελληνικό πληθυσμό.
Στο σύντομο άρθρο του Βασ. Σιακωτού δεν αναφέρεται αν οι Τούρκοι έκαναν διάκριση μεταξύ των Σκλαβούνων και των Ρωμηών ή αν οι Σκλαβούνοι θεωρούσαν τότε τους εαυτούς τους Ρωμηούς.

Ένα ζήτημα της ιστορικής έρευνας στην Αργολίδα είναι ο καθορισμός των συνόρων της Ενετικής κτήσεως της Αργοναυπλίας κατά την τουρκική κατάκτηση. Στην οθωμανική απογραφή των ετών 1460 – 1463 πιθανώς να μη συμπεριλαμβάνονται τα τυχόν ενετοκρατούμενα χωριά. Κατά τη γνώμη του καθηγητού Τάσου Γριτσόπουλου τα σύνορα της Τουρκοκρατούμενης Αργολίδος και της Ενετικής κτήσεως του Ναυπλίου ήσαν ρευστά και δεν είναι εύκολο να καθορισθούν οι διάφορες οριογραμμές τους επί χάρτου.

Ο εκ Νεστάνης δικηγόρος Αθαν. Παπαγιάννης έχει εκδώσει την ιστορία της Νεστάνης (Τσιπιανών) και Σάγκα της επαρχίας Μαντινείας. Και τα δύο χωριά, ως προελέχθη, υπήρχαν κατά την έναρξη της πρώτης Τουρκοκρατίας. Ίσως κάποια συνεννόηση με τον καθηγητή Αθ. Φωτόπουλο, που έχει εις χείρας του τη μελέτη του Τούρκου ιστορικού LEVENT KAYAPINAR, θα βοηθούσε στην ερμηνεία του τοπωνυμίου BRASNA SANKA…
Γ.Κ.Θ.

(1330)