Οξύμωρο το σχήμα… να μιλάμε για, θερινά σχολεία, στα, περίπου, τέλη του χειμώνα και αρχή της άνοιξης…! Κι όμως, δεν είναι ουτοπία…! Ναι· στην Αρκαδία υπήρχαν, μέχρι μεταπολεμικά -10ετία του ’60- τρία 1/θέσια Δημοτικά σχολεία που χαρακτηρίζονταν, ως θερινά, καθότι λειτουργούσαν ντάλα καλοκαίρι, όταν όλα τ’ άλλα είχαν διακοπές… και το αντίθετο, είχαν διακοπές το χειμώνα… όταν όλα τ’ άλλα δούλευαν…!
Πρόκειται, για τα σχολεία Βαλτετσίου, Καρδαρά και Ράδου! Και τα τρία, βασικά, ήταν κτηνοτροφικά χωριά -κι ελάχιστα, γεωργικά, αφού κάτι πεζούλες για σπάρσιμο είχαν…· και ήταν κτηνοτροφικά διότι, μη έχοντας κάτι άλλο, εκτρέφανε αρνοκάτσικα… κατά χιλιάδες…! Καθένα χωριό, από τ’ ανωτέρω, είχε κτηνοτρόφους -τσεληγκάδες- που, ο καθένας τους έφτανε να έχει και κοπάδι με 800 και 1.000 πρόβατα! Όταν περνούσαν π.χ. τα Βαλτετσέικα από την Τριπολιτσά -και περνούσαν καταμεσίς… παζάρι, πλ. Κεντρική, πλ. Κολοκοτρώνη…- έκαναν ώρα να τη διέλθουν… και τη γέμιζαν περιττώματα!
Τ’ ανωτέρω χωριά, λοιπόν, το καλοκαίρι τα κατάφερναν και βοσκούσαν τα ποίμνια τους… αφού ανέβαιναν στα βουνά… που τότε δεν φυλάγονταν, όπως σήμερα, και υπήρχε χορτάρι…· όμως, το χειμώνα τα πράγματα ήτανε, από δύσκολα, μέχρι πολύ δύσκολα και αξεπέραστα… αφού το χιόνι, εδώ, έφτανε μισό κι ένα μέτρο, και για να λιώσει έκανε ένα και δυο μήνες… οπότε… οπότε πού να ‘βρισκε αλλά και πόση ξηρή τροφή να διέθετε… σανούς, κριθάρια…, ο τσοπάνης, για τόσες 100άδες κεφάλια αλλά και για ένα δυο μήνες…! Ουκ ολίγες φορές αεροπλάνα -“ντακότες”- μισοέσωζαν την κατάσταση πετώντας τσουβάλια…
Έτσι, οι άνθρωποι αυτοί, οδηγούνταν στα κατώμερα… ήτοι στα παράλια των όμορων νομών της Πελ/νήσου… Ξεκινούσαν από τις αρχές Νοέμβρη και «η κάθοδος των μυρίων» ολοκληρωνόταν τέλη Νοέμβρη και, το αργότερο, την πρώτη εβδομάδα του Δεκέμβρη… Έπαιρναν ό,τι κινητό χρειάζονταν… -σκάφες, κατσαρολικά, λαϊνες, κόσκινα, ρόκες, καζάνια, σαϊσματα…- και όλη τη φαμίλια… από τον παππού και τη γιαγιά μέχρι τα νεογέννητα εγγόνια… και κατέβαιναν στα χειμαδιά όπου ξεχειμώνιαζαν… και λίγο πριν το Πάσχα ή, αμέσως μετά, ανηφόριζαν, και πάλι…
Και για να μην ξεφεύγουμε από το θέμα μας, αυτά τα τρία σχολεία, μη έχοντας μαθητές, διέκοπταν τέλη Νοέμβρη και άνοιγαν τέλη Φεβρουαρίου -ένα 3μηνο δηλ.- οπότε, δειλά δειλά άρχιζε η επιστροφή των κτηνοτρόφων με τα μύρια ζωντανά…
Ήτανε σχολεία στα οποία απειροελάχιστοι εκπαιδευτικοί επεδίωκαν να υπηρετήσουν… διότι ήταν δύσκολο πράγμα, εσύ να κάνεις μάθημα με τη ζέστη, το καλοκαίρι, και ο άλλος ν’ απολαμβάνει τον καφέ του στην Κεντρική πλ. της Τρίπολης ή σε κάποια παραλία… Όμως, ήταν και εκπαιδευτικοί που τα επιζητούσαν…
Γιατί, όμως, αυτά τα σχολεία άλλαξαν το λειτουργικό σύστημά τους;
Άλλαξαν, για τον απλούστατο λόγο, ότι δεν υπήρχε ενδιαφέρον… και παιδιά… Έτσι, έγιναν, κι αυτά, κανονικά…
Τι, άραγε, είχε συμβεί…
Αυτή «η κάθοδος των μυρίων προβάτων» προς τα χειμαδιά, δεν ήταν φρέσκο φρούτο… αφού μετρούσε πολλά χρόνια… από τις αρχές του 19ου αιώνα! Ήτανε μια αναγκαστική συνήθεια που ατόνησε σιγά σιγά από το 1950 και μετά… Κάθε χρόνο δηλ. όλο και μειώνονταν οι επιστρέφοντες… πότε κατά μία και πότε κατά δύο οικογένειες… αφού
Εκεί, που, πήγαιναν, νοίκιαζαν βοσκοτόπια… οπότε, υποχρεωτικά, έκαναν κι ένα δεύτερο σπίτι…· στην αρχή μια καλιατζούκα, αργότερα κάτι καλύτερο νοικιασμένο… μέχρι, που, άρχισαν ν’ αγοράζουν εκτάσεις, για βοσκή, αλλά και όλο και κάποιο σπίτι…
Τι να κάνουν, πλέον, και να μείνουν στα ορεινά… μ’ εκείνα τα τρομερά κρύα, τις παγωνιές, τα χιόνια; Έτσι, κάποια στιγμή, εγκατέλειψαν, για πάντα(;), το χωριό-γενέτειρα κι έμειναν, μόνιμα, στα περίχωρα της Καλαμάτας ή στο Μελιγαλά, στην Κυπαρισσία, στον Πύργο ή στην Αμαλιάδα, στο Άργος ή στ’ Ανάπλι, στο Κιάτο ή στο Βραχάτι, πέρα στην Ερμιόνη της οποίας, η παραλία, αν έχει 20 μαγαζιά, σήμερα, τα 18 είναι Βαλτετσέικα…!
Όσο για τα τρία σχολεία, αυτά κατέληξαν ατροφικά… οπότε έμειναν με τα παιδιά που δεν μετακινούνταν… κι έτσι γύρισαν όπως όλα δηλ. σε κανονική λειτουργία και διακοπές το καλοκαίρι… μέχρι που αδυνάτησαν τόσο που έκλεισαν όπως και τόσα άλλα…!
Τότε, λοιπόν, έδιναν κι έπαιρναν τ’ Αποδεικτικά… Ο δάσκαλος-Δ/ντής του σχολείου, εφοδίαζε τους αποχωρούντες μαθητές, με Αποδεικτικό, ώστε να μπορούν να εγγραφούν στα, εκεί, σχολεία… Τα, εκεί, με τη σειρά τους, εφοδίαζαν τους μαθητές με Αποδεικτικά… για να μπορέσουν να επανεγγραφούν στη γενέτειρα…
Εννοείται, πως, μ’ αυτό, το πάνω κάτω, τα παιδιά αποπροσανατολίζονταν… Μέσα στην ίδια χρονιά, άλλαζαν δύο σχολεία… χωρίς, ποτέ, αυτά τα δύο σχολεία να μπορούν να συμβαδίζουν στα μαθήματα… Και καλά αν ήταν πίσω στα μαθήματα εκεί που πήγαιναν…· όμως, αν είχαν προχωρήσει… πώς να παρακολουθήσουν τα Μαθηματικά; Έφευγαν από τα 1/θέσια και πήγαιναν, συνήθως, σε πολυθέσια…· είχε να κάνει… διότι, αν εκεί το σχολείο ήταν 3/θέσιο… και τη μια χρονιά έκαναν π.χ. της Γ’ τάξης και την άλλη της Δ’ τα μαθήματα…;
Και καλά έκαναν κι έμειναν στα χειμαδιά… Τι να ‘καναν, άλλωστε, στα κριτσόπια του Ράδου, του Καρδαρά και του Βαλτετσιού… που μόνο πέτρες και βράχους είχανε; Εκεί έμειναν, εκεί πήγανε στο Γυμνάσιο, σπούδασαν, παντρεύτηκαν, έκαναν παιδιά… χωρίς, ποτέ, να ξεχνούν το χωριό-γενέτειρά τους, που, πάντα, όταν βρίσκουν ευκαιρία, επισκέπτονται με συγκίνηση και λαχτάρα…!
Ν.Γ.
(80)