Το παιδικό βιβλίο από ρόλο κομπάρσου, τα τελευταία χρόνια, προήχθη σε πρωταγωνιστή διαπαιδαγώγησης και διασκέδασης. Με μηνύματα απαλλαγμένα από γερασμένα…
στερεότυπα και εικονογράφηση υψηλής αισθητικής, πολλά σύγχρονα βιβλία για παιδιά κινούνται στο φάσμα του «αριστουργήματος». Η τάση του σήμερα θέλει τον γονιό ενημερωμένο για τα ευπώλητα και πιο αξιόλογα παιδικά βιβλία, που αποτελούν πλέον αξία σταθερή, η οποία έχει περάσει απ’ την «πολυτέλεια» στην κατηγορία «ανάγκη».
Κι αφού τα βιβλία κονταροχτυπιούνται πια στα ίσα με τα παιχνίδια (ως προϊόν που ο γονιός ψάχνει, αγοράζει, δωρίζει κ.λπ.), το ερώτημα γίνεται ακόμη πιο επίκαιρο: ποια χαρακτηριστικά καθιστούν ένα βιβλίο «ποιοτικό» και «σωστό»; Σύμφωνα με ποια κριτήρια θα πρέπει να γίνονται οι αγορές μας;
Κριτήριο πρώτο: η ηλικία του παιδιού
Για να βρει το βιβλίο το κοινό του, πρέπει να μπορεί να μεταβιβάσει τα μηνύματά του σ’ αυτό. Η αντιστοιχία περιεχομένου-ηλικίας είναι, λοιπόν, το πρώτο μας μέλημα. Ένα βιβλίο ιδιαίτερα «προχωρημένο» για το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού μπορεί αντί να το προκαλέσει να κάνει πνευματικές ορθοπεταλιές, να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα και να κάνει το παιδί να αδιαφορήσει – όλοι έχουμε την τάση να εγκαταλείπουμε εγχειρήματα που μας δυσκολεύουν. Αντίστοιχα, ένα βιβλίο λιγότερο «ώριμο» μπορεί να κάνει το παιδί να βαρεθεί με την απλοϊκότητά του.
Πειραματιστείτε με πιο προχωρημένα νοήματα και πιο σύνθετο λόγο για να εκπαιδεύσετε τα… λογοτεχνικά αντανακλαστικά του παιδιού ή «κατεβάστε το επίπεδο» αν βλέπετε πως τα βιβλία που αγοράζετε είναι δυσνόητα. Φροντίστε τα εκφραστικά μέσα, οι συμβολισμοί, το λεξιλόγιο και η δομή να βρίσκονται σε αντιστοιχία με την πνευματική ανάπτυξη του παιδιού – είτε ελέγχοντας πάντα για ποια ηλικία προορίζεται κάθε βιβλίο είτε κάνοντας δοκιμές με διάφορα είδη και «επίπεδα» μέχρι να καταλήξετε στο καταλληλότερο και πιο ελκυστικό για το παιδί.
Κριτήριο δεύτερο: φαντασία στην πλοκή, ουσία στα μηνύματα, προσεγμένος λόγος
Αφού εξασφαλίσετε ότι το βιβλίο που θα αγοράσετε για το παιδί αντιστοιχεί στην ηλικιακή του ομάδα, πρέπει να εξετάσετε τρία ακόμη χαρακτηριστικά του: την πλοκή, τα μηνύματα και το λεξιλόγιό του. Τόσο το περιεχόμενο όσο και η μορφή του κειμένου είναι χαρακτηριστικά που κρίνουν την ποιότητα αλλά και την απήχηση που θα ‘χει το βιβλίο στο παιδί.
Για τα μικρότερα παιδιά, μια σφιχτοδεμένη πλοκή με σαφή πορεία είναι απαραίτητη. Σφιχτοδεμένη πλοκή όμως έχουν και τα παραμύθια που μας διάβαζε η γιαγιά μας – τι διαφορετικό προσφέρει το παραμύθι του σήμερα; Ανατροπές των στερεοτύπων (δεν θέλουν όλες οι πριγκίπισσες να παντρευτούν ούτε είναι όλοι οι λύκοι κακοί), φαντασία στους διαλόγους, ήρωες-πρότυπα και χιούμορ. Κείμενα με ομοιοκαταληξίες ή λογοπαίγνια, ευφάνταστα στιχάκια και πρωταγωνιστές που αποδομούν παγιωμένες αντιλήψεις για το καλό και το κακό, το σωστό και το λάθος. Τα βιβλία μπορούν, βάσει των ηρώων και της πλοκής τους, να μεταδώσουν ηθικά διδάγματα (την αξία της φιλίας, την ανάγκη του να μοιραζόμαστε, τον παραλογισμό του σχολικού εκφοβισμού, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα) αλλά και να λύσουν προβλήματα της καθημερινότητας (σχετικά με την πιπίλα, την άρνηση για το σχολείο, το νέο αδερφάκι κ.λπ.). Τέλος, η επιλογή βιβλίων με προσεγμένο και παιχνιδιάρικο λεξιλόγιο, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών.
Κριτήριο τρίτο: η εικονογράφηση
Ας μην ξεχνάμε ότι τα περισσότερα παιδιά είναι τύποι κατά βάση οπτικοί. Οι περισσότεροι απ’ όσους μας διαβάζουν έχουν ήδη περιηγηθεί στο τμήμα των παιδικών βιβλίων του αγαπημένου τους βιβλιοπωλείου κι έχουν ξεφυλλίσει δεκάδες παραμύθια. Θα το έχετε, λοιπόν, προσέξει: κυκλοφορούν πλέον βιβλία με εικονογράφηση μαγική, φοβερά προσεγμένη κι εντυπωσιακή που με την υψηλή αισθητική της και την καλλιτεχνική της αρτιότητα, είναι ικανή από μόνη της να χαρακτηρίσει ένα παιδικό βιβλίο αριστουργηματικό. Ένα βιβλίο εντυπωσιακά εικονογραφημένο θα καλλιεργήσει τα αισθητικά πρότυπα του παιδιού και θα το βοηθήσει να εμπλακεί πιο ενεργά στη διαδικασία της ανάγνωσης.
(21)