Καθώς ελάχιστος χρόνος μας χωρίζει από την έναρξη των δράσεων, η μεγάλη γιορτή φαίνεται να αντιμετωπίζει δυσκολίες και καθυστερήσεις
Ο χρόνος μετράει αντίστροφα για τη διοργάνωση «Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» αλλά οι πληροφορίες για το περιεχόμενό της δίνονται με το σταγονόμετρο. Από τον Δήμο Αθηναίων συστήνουν υπομονή: η προθεσμία που έχει δώσει η Ουνέσκο για την υποβολή ενός εξειδικευμένου προγράμματος δράσεων λήγει στις 31 Ιανουαρίου κι ως την τελευταία στιγμή το πρόγραμμα θα διαμορφώνεται. Πώς ακριβώς προετοιμάζεται η γιορτή; Τι κονδύλια έχουν εξασφαλιστεί και τι χορηγίες; Τι αντίκρυσμα θα ‘χει στην πράξη το σύνθημα «Βιβλία παντού»;
Το σίγουρο είναι πως δεκάδες ξένοι συγγραφείς έχουν προσκληθεί για να δώσουν διαλέξεις ή να συμμετάσχουν σε στρογγυλά τραπέζια και η Μέριλιν Ρόμπινσον, ο Κλαούντιο Μάγκρις, ο Τζορτζ Σάντερς, ο Ιαν Μακ Γιούαν, ο Μαρκ Μαζάουερ, ο Άντονι Μπίβορ, ο Φίλιπ Κερ, η Χάνα Κεντ, ο Ντάνιελ Κέλμαν, ο Τζον Μακ Γκρέγκορ είναι μερικοί μόνο απ’ όσους έχουν ήδη απαντήσει θετικά.
Η Αθήνα είναι η δέκατη όγδοη πόλη που χρίζεται Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου – έχουν προηγηθεί από τη Μαδρίτη, την Αμβέρσα, το Άμστερνταμ και το Τορίνο, μέχρι την Αλεξάνδρεια, την Μπογκοτά, το Μόντρεαλ και το Νέο Δελχί. Ετήσιας διάρκειας, ο τίτλος αποδίδεται από την Ουνέσκο κάθε 23 Απριλίου, ημερομηνία που συμπίπτει με την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, στην πόλη που έχει προτείνει το καλύτερο πρόγραμμα προώθησης του διαβάσματος.
Ο προϋπολογισμός της ολλανδικής διοργάνωσης ξεπερνούσε τα 2,7 εκ. ευρώ, το 60% των οποίων προερχόταν από διάφορα κυβερνητικά κονδύλια ενώ εδώ, το μόνο ποσό που είναι διασφαλισμένο προέρχεται από τον Δήμο Αθηναίων κι είναι μόλις 500.000 ευρώ.
Την περασμένη χρονιά, με αφορμή τα ευχάριστα και μάλλον αναπάντεχα νέα για την Αθήνα, ο Γιώργος Καμίνης ανακοίνωνε επιγραμματικά τους στόχους της ελληνικής πρότασης συγκαταλέγοντας σ’ αυτούς την αύξηση του συνεδριακού τουρισμού, ενώ η Άβα Χαλκιαδάκη, αντιπρόεδρος τότε του Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας και επικεφαλής της ομάδας διεκδίκησης του τίτλου, έδινε μια γεύση από τους άξονες των δράσεων -δημόσιες αναγνώσεις, φιλολογικοί περίπατοι, λευκές νύχτες στα βιβλιοπωλεία- τονίζοντας πως θα δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα για τους πρόσφυγες και τα παιδιά.
Σήμερα, για λόγους που παραμένουν αδιευκρίνιστοι, η κ. Χαλκιαδάκη απουσιάζει από το κάδρο. Έπειτα από ένα διάστημα αδράνειας που, σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα της ΕΝΕΛΒΙ Κώστα Γκοβόστη, προκάλεσε έντονη ανησυχία στον εκδοτικό χώρο, τον περασμένο Μάρτιο η ευθύνη υλοποίησης της διοργάνωσης ανατέθηκε στον Γιάννη Τροχόπουλο, δημιουργό της υποδειγματικής δημοτικής βιβλιοθήκης της Βέροιας και πρώην διευθυντή του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Πλαισιωμένος από τις Φιόνα Ανδρικοπούλου, Εριφύλη Μαρωνίτη και Άννα Ρούτση (συμβούλους του δημάρχου για ζητήματα επικοινωνίας, πολιτισμού και οργάνωσης) και σε συνεργασία με τις αντιδημάρχους Μαρία Ηλιοπούλου και Αμαλία Ζέπου, αρμόδιες για το παιδί και για τις ομάδες ενεργών πολιτών αντίστοιχα, τον αντιδήμαρχο για τα θέματα μεταναστών και προσφύγων Λευτέρη Παπαγιαννάκη, τον διευθυντή της Τεχνόπολης Κωστή Μπιτζάνη καθώς και με τα στελέχη της Αναπτυξιακής Εταιρείας Τουρισμού, ο Γιάννης Τροχόπουλος καταστρώνει έναν χάρτη «240 βασικών δράσεων», με τη φιλοδοξία «να διεισδύσει το βιβλίο σ’ όλες τις γειτονιές, όχι μόνο στο κέντρο, φτάνοντας ως τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα».
Όπως ομολογεί ο ίδιος, αν τον δίδαξε κάτι η σύντομη εμπειρία του στο ΚΠΙΣΝ ήταν «να μην περιστρέφομαι γύρω από τον εαυτό μου, να μην βιάζομαι, ν’ ακούω περισσότερο, να συνθέτω». Υπάρχει άραγε περίπτωση ν’ αναβαθμιστεί ή και να επεκταθεί το ισχνό δίκτυο βιβλιοθηκών του Δήμου Αθηναίων; «Αυτού του είδους οι διοργανώσεις», διευκρινίζει, «δεν σχετίζονται με έργα υποδομής. Με στοχευμένες παρεμβάσεις, όμως, μπορούμε να βοηθήσουμε έμπρακτα τη βιομηχανία του βιβλίου, να προσδώσουμε αναγνωρισιμότητα σε βιβλιοφιλικά στέκια, να ωθήσουμε σε συνέργειες μουσεία, μορφωτικά ινστιτούτα και βιβλιοθήκες, να δημιουργήσουμε μια δυναμική που θ’ αφήσει αποτύπωμα».
Από τις προηγούμενες παγκόσμιες πρωτεύουσες βιβλίου, εκείνη που λειτουργεί σαν πρότυπο για τη δική μας φαίνεται πως είναι του Άμστερνταμ (2008). Κι αυτό, όχι μόνο επειδή υπάρχει ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας μαζί της για ζητήματα όπως τα ναρκωτικά ή οι άστεγοι, αλλά κι επειδή το Άμστερνταμ ήταν από τις λίγες πόλεις που άφησαν πίσω τους αναλυτικό απολογισμό.
Σε οικονομικό επίπεδο, εν τούτοις, η σύγκριση είναι αποκαρδιωτική. Ο προϋπολογισμός της ολλανδικής διοργάνωσης ξεπερνούσε τα 2,7 εκ. ευρώ, το 60% των οποίων προερχόταν από διάφορα κυβερνητικά κονδύλια ενώ εδώ, το μόνο ποσό που είναι διασφαλισμένο προέρχεται από τον Δήμο Αθηναίων κι είναι μόλις 500.000 ευρώ. Ο αγώνας για να εξασφαλιστούν επιπλέον χρήματα αποδεικνύεται επίπονος. «Η αγορά έχει στραγγίξει και το βιβλίο δεν αποτελεί ιδιαίτερα δελεαστικό είδος για χορηγίες» λέει η Φιόνα Ανδρικοπούλου. «Παρ’ όλα αυτά, βλέπουμε να δείχνουν ενδιαφέρον εταιρείες όπως η Aegean και φορείς της πόλης όπως η Ένωση Ξενοδόχων και ο Εμπορικός Σύλλογος, ενώ πολύ σημαντικά βήματα έχουν γίνει προς την κατεύθυνση των ξένων μορφωτικών ινστιτούτων για να συμβάλουν στις μετακλήσεις των συγγραφέων από το εξωτερικό».
Ο Νίκος Αργύρης των εκδόσεων Ίκαρος έχει αρχίσει να συμφιλιώνεται με την ιδέα ότι οι δυνατότητες για μεγαλόπνοα σχέδια είναι περιορισμένες. «Αρχικά», λέει, «υπήρχε μια ασάφεια για το ποιος κάνει τι. Στην πορεία, με το που ανέλαβε ο Τροχόπουλος, μας ζητήθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις κι έγινε αντιληπτό ότι εκείνο που σίγουρα αναλαμβάνει ο Δήμος είναι η εξασφάλιση χώρων, η παροχή υλικοτεχνικής υποδομής και η διαφήμιση των εκδηλώσεων. Δεδομένου ότι η Aegean δεν καλύπτει πτήσεις εκτός Ευρώπης, μας ξεκαθάρισαν πως τα έξοδα μετακίνησης για συγγραφείς από άλλες ηπείρους πρέπει να τα καλύψουμε εμείς. Ευτυχώς ο Τζορτζ Σάντερς θα ερχόταν ούτως ή άλλως στην Πάτμο, οπότε γι’ αυτόν δεν θα υπάρξει πρόβλημα».
Για τον Σταύρο Πετσόπουλο η «Αθήνα 2018 – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» αποτελεί ιδανική ευκαιρία για την πραγματοποίηση ενός στόχου που είχε χρόνια στο μυαλό του αλλά, λόγω κόστους, έμοιαζε ανέφικτος: ένα συνέδριο για το σύγχρονο γαλλικό νουάρ με τη σύμπραξη κι άλλων οίκων εκτός από τον δικό του –του Πατάκη, του Κέδρου, των Εκδόσεων του Εικοστού Πρώτου- και με τη συμμετοχή συγγραφέων όπως ο Ζαν Μπερνάρ Πουί, ο Καρίλ Φερέ, η Φρεντ Βαργκάς, ο Ερβέ Λε Κορ ή ο Αντουάν Σενάς. Ο επικεφαλής της Άγρας δυσφορεί με τις γκρίνιες ορισμένων συναδέλφων του -«τους χαρίζουν άλογο και το κοιτάζουν στα δόντια»- και θυμώνει με τις «γελοίες απόπειρες αποκαθήλωσης του Γιάννη Τροχόπουλου απ’ όσους σπεύδουν να καταποντίσουν τη διοργάνωση πριν ακόμα αυτή ξεκινήσει». Παρά τις δυσκολίες, θεωρεί ότι από αυτήν την υπόθεση θα βγούμε όλοι ωφελημένοι. «Ας την δούμε», λέει, «σαν ένα μεγάλο λογοτεχνικό φεστιβάλ, σαν μια Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης διαρκείας. Η χώρα μας θα μπει κάπως στον παγκόσμιο χάρτη και οι Έλληνες εκδότες θ’ ανακτήσουν την αξιοπιστία που έχασαν τα πρώτα χρόνια της κρίσης, όταν δυσκολεύονταν να πληρώσουν στους ξένους οίκους δικαιώματα».
Θετική στάση κρατά και η Εταιρεία Συγγραφέων, το Ημερολόγιο της οποίας για το 2018 είναι αφιερωμένο στην Αθήνα. Σύμφωνα με τον πρόεδρό της Γιώργο Χουλιάρα, «σχεδιάζουμε ένα διεθνές συμπόσιο με θέμα το ρόλο του συγγραφέα τον 21ο αιώνα, ενώ τα μέλη μας θα συμμετάσχουν σε συζητήσεις για τα πνευματικά δικαιώματα καθώς και σε εκδηλώσεις που συνδέουν σημεία της πόλης με συγκεκριμένα έργα και συγγραφείς».
Στην Αθήνα θα φιλοξενηθεί και το 36ο Διεθνές Συνέδριο της IBBY (International Board on Books for Young People) που θα πραγματοποιηθεί με τη φροντίδα του ελληνικού Κύκλου Παιδικού Βιβλίου τον Αύγουστο του 2018, ενώ δεν αποκλείεται να συμβεί το ίδιο και με το 83ο συνέδριο της IFLA, της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκονόμων, το 2019. Το τελευταίο, όμως, αφορά αποκλειστικά την Εθνική Βιβλιοθήκη. Δυστυχώς, όπως αφήνει να εννοηθεί ο διευθυντής της, Φίλιππος Τσιμπόγλου, η συνεργασία του ιδρύματος με τον πρώτο δήμο της χώρας γι’ αυτήν τη μεγάλη γιορτή του βιβλίου είναι μόνο τυπικές.
(48)