Η κρίση των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει πολλούς Έλληνες στην επιστροφή στις ρίζες μας και αυτό περιλαμβάνει επίσης την Μουσική.

Όταν αλλάξουν οι νόμοι της Μουσικής αλλάζουν και οι νόμοι της Πολιτείας, όπως είναι γνωστό ακόμη και από την Αρχαία Ελλάδα αλλά στην εποχή του life style που περάσαμε, αυτά ούτε καν που αναφέρονταν για να δούμε τη δύναμη και επίδραση που έχει η μουσική πάνω στον άνθρωπο.

Είναι γνωστή όμως η επίδραση της μουσικής στον άνθρωπο ως ψυχοσωματική μονάδα. Με τρόπο μυστηριακό που έχει να κάνει με παραμέτρους της Δημιουργίας του σύμπαντος, η μουσική αποτελεί ένα παράλληλο σύμπαν που εναρμονίζεται πλήρως με τη φυσιολογία του συμπαντικού κόσμου. Αν δούμε τις σχέσεις και τις αναλογίες των ουρανίων σωμάτων αλλά και του μελών ανθρωπίνου σώματος και τις συγκρίνουμε με τις θεωρητικές βάσεις που διέπουν την παραδοσιακή μας μουσική και την λειτουργία της, θα καταλάβουμε την αξία της στην θεραπεία του ανθρώπου τόσο σε επίπεδο πρόληψης ασθενειών όσο και σε άμεση θεραπευτική επέμβαση.

Κάνοντας πολύχρονες μελέτες και έρευνες, ο Γιώργος Λυκούρας-καθηγητής στη σχολή του Σίμωνα Καρά- και ο γιατρός, πρωτοψάλτης Γιώργος Ναούμ-διευθυντής της παθολογικής κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών και πρόεδρος της σχολής παραδοσιακής μουσικής Τέττιξ- καταλήγουν σε επιστημονικά συμπεράσματα που αναδεικνύουν την παραδοσιακή μας μουσική ως το μοναδικό εργαλείο για την ίαση και την καλλιέργεια των Ελλήνων.

Μάλιστα τα πορίσματα αυτά έχουν εφαρμογή και στην υπόλοιπη ανθρωπότητα δεδομένου ότι ο ελληνικός πολιτισμός είναι οικουμενικός, μιας και είναι πρωτίστως πολιτισμός ψυχής.

«Περί μουσικής και θεραπείας»
Του Γιώργου Λυκούρα

‘’τὸν δ’ εὗρον φρένα τερπόμενον φόρμιγγι λιγεί ῃ
….τῇ ὅ γε θυμὸν ἔ τερπεν, ἄ ειδε δ’ ἄρα κλέα ἀ νδρῶν.
Πάτροκλος δὲ οἱ οἷος ἐναντίος ἦστο σιωπῇ’’
(Ιλιάδα Ι 186-190)

Λίγες ημέρες πριν το μεσημέρι, μέσα σε μια απερίγραπτη λιακάδα- χαρά θεού, καθόμουν στην βεράντα ενός φιλικού μου σπιτιού στην βόρεια Αθήνα και έβλεπα τον Σαρωνικό κάτω, την Αίγινα και τα βουνά της πατρίδας μου της Πελοποννήσου. Δεξιά μου ήταν η Πάρνηθα και λίγο πίσω μου η Πεντέλη. Μια στιγμή απόλυτου φωτός· τότε ένας φίλος μου έστειλε ηλεκτρονικά μια σειρά τίτλων μουσικών κομματιών που το καθένα του, όπως έγραφε το κείμενο, δρα θεραπευτικά. Ο τίτλος της ηλεκτρονικής πληροφόρησης/ επιστολής και της οποίας ήταν μεσίτης, ήταν: «ΕΠΕΛΕΞΕ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΘΗΣΗ ΣΟΥ».

Διαβάζω:

Για την Αϋπνία κάποια απ’ τα νυχτερινά του Chopin, τον ‘φαύνο’ του Debyssy, έναν Pachelbel που δεν τον ξέρω καν, αλλά θα πρέπει να τον μάθω.
Για την Υπέρταση τις 4 εποχές του Vivaldi, μια σερενάτα του Mozart, τη ‘μουσική των νερών’ του Haendel, την 8η συμφωνία του Ντβόρζακ,
Για το Άγχος το concierto Aranjuez de Rodrigo, πάλι τις 4 εποχές του Vivaldi, την συμφωνία του Linz της Αυστρίας του Mozart,
Για την Κεφαλαλγία ένα ‘’όνειρο αγάπης’’ του Λίστ, μια σερενάτα του Schubert, τον ‘’‘Ύμνο για τον ήλιο’’ του Rimsky-Korsakov,
Για την Ενεργητικότητα την σουίτα ‘Karalia’ του Sibelius, τη σερενάτα Cuerdas του Tscaikowsky, τον ‘’Γουλιέλμο Τέλλο’’ του Rossini και πάλι Μότσαρτ.

Με έπιασε το στομάχι μου και τσιτώθηκαν τα νεύρα μου. Ευτυχώς όμως που η ‘θεραπεία’ περιελάμβανε ‘κλασικά’ κομμάτια και για τον ‘στομαχόπονο’ και για την ‘καλή υγεία και αρμονία στο σπίτι’.

Φαντάζομαι ότι αυτή η ΄θεραπευτική αγωγή’ κυκλοφόρησε ταυτόχρονα σε εκατομμύρια ανθρώπους στο διαδίκτυο. Εγώ, μετά απ’ αυτό ξανασκέφτηκα τους βόρειους και δυτικούς ‘φίλους’ μου, και λόγω και του Σιμπέλιους, ξαναθυμήθηκα τα λόγια του Φινλανδού μας αγαπητού μας φίλου, νυν οικονομολόγου και πρώην ποδοσφαιριστή Όλι Ρεν. Ήμουν καλά και ξαναρρώστησα.
Για τον στομαχόπονο είχε την Λειτουργία του Telemann, ένα έργο για άρπα πάλι του Χαίντελ και πάλι Vivaldi, για όμποε αυτήν την φορά ενώ για την ‘οικιακή μου αρμονία’ που διαταράχτηκε είχε άπαντα τα έργα του Μότσαρτ παρακαλώ! 21 ημερόνυχτα ακρόαση! Θεέ μου!

Οι κεντροευρωπαίοι νομίσανε ότι αρρωστήσαμε με αυτά που παθαίνουμε τα τελευταία χρόνια και άρχισαν τα δασκαλίστικα περί μουσικοθεραπείας, μέσω δικής τους μουσικής βεβαίως. Αγνόησαν όμως τον λόγο, την ποίηση, το ‘παραμύθι’, αυτό που κάνει να κυλάει ο στίχος και να δυναμώνει την ψυχή μέσα από την δικιά του μελωδία και τα δικά του βήματα, στο δικό του περιβάλλον. Η δική μου ψυχομουσικοθεραπεία, τι να κάνω, θέλει να ανοίγεται η ψυχή μέσα από το ελληνικό φως.
«Είναι όμορφα σου λέω όταν χαράζει στο Αιγαίο»

Γιατί εμείς εδώ έχουμε τον Όμηρό μας, δηλαδή τον ελληνικό έντεχνο και παραδοσιακό μας λόγο που, όπως τον Αχιλλέα που διαβάζουμε στην προμετωπίδα, το ίδιο μας θεραπεύει την ψυχή και το σώμα, (‘’φρένα τερπόμενον’’), όχι μόνο με την φόρμιγγα αλλά και με την ποίηση και τον στίχο, δηλαδή με το τραγούδι.

Ο Αχιλλέας, λοιπόν, άρρωστος ψυχικά μετά την διαμάχη του με τον Αγαμέμνονα, δεν πολεμά. Ο πόλεμος και η αντρειοσύνη για τον ήρωα και η αναζήτηση του κλέους ήταν ο πραγματικός εαυτός του. Τώρα έπρεπε να θεραπευθεί η ψυχή του με μια μίμηση των κατορθωμάτων του ή με κατορθώματα άλλων ηρώων προγενέστερων1. Δεν έπαιζε μόνο μουσική μπροστά στον αγαπημένο του φίλο Πάτροκλο. Τραγουδούσε κλέα και δόξες, παλαιών ηρώων, τραγούδια παλιότερα, άλλων ποιητών και αοιδών προγενέστερων.
Την ιδέα της μίμησης σαν τέχνη κοινωνικής θεραπείας την επεξεργάστηκε ο Αριστοτέλης. Η αρχαία τραγωδία ήταν μια κοινωνική εκδήλωση απόλυτου καθαρμού· τραγωδία, μίμηση και τραγούδι πάνε μαζί. Οι περιπτώσεις των αρχαίων μύθων είναι πάμπολλες και ποικίλες. Τα θέματα των τραγουδιών και οι μελωδίες τους, οι ρυθμοί, όφειλαν να συμβαδίζουν με τους ήρωες τις ιστορίες τους και το περιβάλλον. Ο Δημόδοκος, ο τραγουδιστής των Φαιάκων έκανε, με τη μουσική του, τους χορευτές να μιμούνται καταπληκτικά τις κινήσεις του ήλιου και των αστεριών, και τραγουδούσε ‘πονηρά’ τις ερωτικές παρασπονδίες της Αφροδίτης υπονοώντας την Ουρανία Αφροδίτη που, από αποσπερίτης αποβραδίς, το πρωί μας ξημερώνει αυγερινός, ‘‘ἀστὴρ φαάντατος’’, που φέρνει τον ήλιο στους ανθρώπους.
Έτσι σε τέτοιο περιβάλλον και με τόσες παραδόσεις χρειάζεται η ψυχή να εκφραστεί με πλήθος από μουσικούς και ποιητικούς τρόπους, βεβαίως διαφορετικούς για κάθε τόπο και ώρα. Στις θρησκευτικές εκδηλώσεις, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι Έλληνες, γύρω από τις εκκλησιές τους είχαν τους χορούς και τα τραγούδια. Στις γιορτές τις οικογενειακές συμμετείχαν όλοι με τον λόγο πρώτο, τη μουσική και το τραγούδι, μαζί και εναλλάξ. Η μουσική και ο λόγος δεν είναι για να κλείνεται ο κόσμος στον εαυτό του και να μη μιλάει τα βάσανά του. Η χαρά της κοινωνικής ψυχής είναι η μουσική θεραπεία και η εξωστρεφής παραμυθία για κάθε μεμονωμένη ασθένεια ακόμα και για εκείνη της εθνικής μας ηττοπάθειας· και αυτό επιτυγχάνεται μέσω της παραδοσιακής συνταγής του παλιού κλέους και του νέου ονείρου2. Το δημοτικό τραγούδι έχει αποδειχθεί ότι είναι ο γιατρός της ‘άλλης μας’ ιδιοσυγκρασίας3. Λόγος, μελωδία, ρυθμός και κίνηση, πάνε μαζί4 συνθέτοντας την θεραπευτική λειτουργία της μουσικής. Η παράδοση ξέρει και δείχνει δρόμους. Καιρός οι φίλοι μας ανά τον κόσμο να ξαναμάθουν τα αρχαία ελληνικά και ‘επί τέλους’ να μάθουν να χορεύουν, τα συρτά τα τσάμικα και τα απτάλικά μας, της ημέρας και της νύχτας μας, της Ανατολής μας και της Δύσης μας.

Ηράκλειο, Απρίλιος 2017

————————————
1 Ο Κακριδής ανέφερε, και με αφορμή το επεισόδιο αυτό, σαν υπόδειγμα ήρωος που επηρέαζε τον Αχιλλέα, τον ήρωα της Αιτωλίας Μελέαγρο.

2 Ο Τηλέμαχος τσακώνεται με τη μάννα του, την Πηνελόπη, γιατί θέλει να ακούσει νέα τραγούδια από τον αοιδό της Ιθάκης Φήμιο. ‘‘τὴν γὰρ ἀοιδὴν μᾶλλον ἐπικλείουσ’ ἄνθρωποι, ἥ τις ἀκουόντεσσι νεωτάτη ἀμφιπέληται’’ (Οδύσσεια α 351-2).

3 Χιλιάδες τραγούδια με τους δικούς τους μουσικούς και χορευτικούς τρόπους, για κάθε περιοχή και με τον δικό της λόγο, στολίζουν τον μουσικοχορευτικό μας θεράποντα χρόνο.

4 Μια παραδοσιακή μουσική κλίμακα, και της θρησκευτικής μας μουσικής και της κοσμικής μας, λέγεται λέγετος, εκ του λόγου, και είναι ένας ἦχος μεσότητας, απόλυτα επιστημονικός και κινείται με τους αρμονικούς νόμους της χρυσής τομής, του ‘άκρου και μέσου’ λόγου του Ευκλείδη. Βλ. Γ.Λυκούρας 2016, Αγαπητέ μου διευθυντά κύριε Σφυρή, 177.

hellasforce.com

(190)