Του Χρυσόστομου Κριμπά
Το μπαρούτι, αλλά και η μπαρούτη: Πολεμικό υλικό των Ελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821, που το προμηθεύονταν από τους μπαρουτόμυλους της Δημητσάνας.
Τους μπαρουτόμυλους αυτούς, τους επισκεύασαν και τους έβαλαν σε ενέργεια, οι αδελφοί Σπηλιωτόπουλοι και πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες, στην Ελληνική Επανάσταση.
Ως ένα μεγάλο βαθμό, η Ελληνική Ελευθερία, οφείλεται στη Δημητσανίτικη μπαρούτη. Επειδή, τότε, δεν υπήρχαν μεγάλες ποσότητες χαρτιού για να φτιάχνουν φυσέκια, χαλούσαν τα βιβλία της βιβλιοθήκης της Δημητσάνας. Έτσι, πολλά χρήσιμα συγγράμματα χάθηκαν, αλλά έφεραν τη Λευτεριά στους σκλαβωμένους Έλληνες. Εθνική προσφορά.
Μεγάλη χρήση της Δημητσανίτικης μπαρούτης, πρωτοέκαναν οι Έλληνες, στη μάχη του Βαλτετσίου και αποδείχθηκε πολύ καλή στην ποιότητα και από τότε, έγινε περιζήτητη. Στάθηκε αποφασιστικά χρήσιμη, στον απελευθερωτικό, ελληνικό, Αγώνα.
Η κωμόπολη Δημητσάνα, είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Γορτυνίας, του Νομού Αρκαδίας, στην Πελοπόννησο. Βρίσκεται σε υψόμετρο 960 μ. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, ήταν το πνευματικό κέντρο του Μοριά. Είχε περίφημη Σχολή, στην οποία φοίτησαν μαθητές, όχι μόνο από την Πελοπόννησο, αλλά και από πολλές περιοχές. Ακόμη και από την Μ. Ασία.
Σπούδασαν στη Δημητσάνα, τρεις Πατριάρχες: Ο Παϊσιος Λαμπάρδης, ο Κύριλλος Καράκαλος και ο Γρηγόριος ο Ε’ καθώς και εβδομήντα Μητροπολίτες και Επίσκοποι, μεταξύ των οποίων και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Βρεσθένης Θεοδώρητος.
Η Σχολή της Δημητσάνας, αριθμούσε πάνω από τριακόσιους μαθητές, κατά το έτος 1768, είχε και σπουδαία βιβλιοθήκη, με πολλά και αξιόλογα βιβλία, που κατά την Επανάσταση, αρκετά έγιναν φυσέκια.
Κοντά στη Δημητσάνα, είναι και η Μονή του Φιλοσόφου, όπου χτίστηκε το έτος 960 μ.Χ. Κατά την τουρκοκρατία, ήταν το «κρυφό σχολειό» της εποχής.
Επίσης, κοντά στη Δημητσάνα, είναι και η Μονή των Αιμυαλών, όπου σκοτώθηκε το έτος 1806, ο Γιάννης Κολοκοτρώνης (Ζορμπάς), αδελφός του Γέρου του Μοριά και μερικοί, ακόμη, σύντροφοί του.
Από τη Δημητσάνα, καταγόταν και ο Μητροπολίτης Λακεδαίμονος, Ανανίας, που σφαγιάστηκε από τους Τούρκους το έτος 1769. Ακόμη, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Μητροπολίτης Αθηνών Διονύσιος και πολλοί άλλοι.
Ο Ανανίας Λαμπάρδης, Μητροπολίτης Λακεδαίμονος, από το 1750 μέχρι το 1769. Οι διάφορες ιστορικές πηγές, τον παρουσιάζουν φιλελεύθερο, μεγαλεπήβολο και πάρα πολύ τολμηρό. Είχε μεγάλους και δυνατούς φίλους και προστάτες, ακόμη και στην Κων/πολη. Ήταν άνθρωπος με οργανωτικές ικανότητες και φλογερές πατριωτικές πεποιθήσεις. Με δική του πρωτοβουλία, ιδρύθηκαν οι πρώτοι μπαρουτόμυλοι στη Δημητσάνα. Ο Μόρα Βαλεσής, πληροφορημένος για τη δράση του Ανανία, χωρίς να προκαλέσει φιρμάνι σουλτανικό, έστειλε ανώτερο υπάλληλο του με εφτά Τούρκους αξιωματικούς στον Μιστρά, χωρίς θόρυβο, για να θανατώσουν τον Ανανία. Το κατάλαβε και ο ίδιος και οι δικοί του άνθρωποι, ότι δεν πήγαν με καλό σκοπό οι Τούρκοι, αφού δεν καταλύσανε στο Μητροπολιτικό μέγαρο, καθώς συνηθιζόταν αλλά στο κονάκι του Διοικητή. Του πρότειναν μάλιστα, σε συμβούλιο έκτακτο που έγινε, οι άλλοι μπασμένοι στο μυστικό, Έλληνες, ν’ αντισταθούν. Ο Ανανίας όμως, για να μην προδοθεί το κίνημα, που ετοιμαζόταν πρόωρα, τους είπε ότι θα θυσιαστεί αυτός για τον σκοπό. Και πράγματι, όταν ορμήσανε οι Τούρκοι στη Μητρόπολη, πρόθυμα γονάτισε και κάλεσε τον δήμιο να τον χτυπήσει. Το αίμα του πετάχτηκε και έβαψε την πόρτα της Μητρόπολης. Το είδε και ο Μιχαήλ Οικονόμου, πολύ αργότερα.
Μιχαήλ Οικονόμου: Αγωνιστής πατριώτης από τη Δημητσάνα, όπου γεννήθηκε το έτος 1798. Τον Απρίλιο του 1821, πήγε με τον Υψηλάντη στα Τρίκορφα της Αρκαδίας. Αργότερα τον πήρε ο Θ. Κολοκοτρώνης γραμματέα του. Μετά την Επανάσταση, έγινε δικαστικός και έφθασε ως τον βαθμό του Εφέτη. Έγραψε και τύπωσε τα «Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας». Η επιτροπή Εκδουλεύσεων του Αγώνα, του απένειμε τον βαθμό του Ταγματάρχη.
Ιωάννης Κουτσούκος: Η Δημητσάνα, αποτέλεσε την μπαρουταποθήκη του Εικοσιένα. Οι μπαρουτόμυλοι της Δημητσάνας, υδροκίνητοι, αρχικά, δύο, κατασκευάστηκαν στην πηγή του Αγιάννη, από τον δημητσανίτη Μητροπολίτη Λακεδαίμονος Ανανία, για να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή μπαρουτιού, για τη μελετώμενη Επανάσταση. Όμως, αυξήθηκαν από ενέργειες που έκαναν οι αδελφοί Σπηλιωτόπουλοι. Ακόμη, μερικά σπίτια της Δημητσάνας, μεταβλήθηκαν σε εργαστήρια μπαρουτιού.
Η Δημητσάνα με το μπαρούτι της, πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον Αγώνα της Εθνεγερσίας. Και σήμερα στη Δημητσάνα, στην ίδια θέση, των μπαρουτόμυλων της Επανάστασης, λειτουργούν μπαρουτόμυλοι συγχρονισμένοι, για λόγους ιστορικούς και τουριστικούς.
– Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημητσάνα. Του μπαρουτιού την υπόθεση, την είχαν πάρει απάνου τους, τα αδέλφια Σπηλιωτόπουλοι. Δια να δουλεύουν τη μπαρούτη, δεν επαίρναμε πολλούς δημητσανίτες εις το στρατόπεδο, τους αφήναμε δι’ αυτήν την δούλευσιν.
– Σοφοκλής Καρύδης: Τι τας θέλω τας τιμάς των και τας δόξας δίχως πλούτη / όταν σκέπτομαι τα γρόσια, καταριέμαι το μπαρούτι.
_ Κώστας Κρυστάλλης: Στο Μεσολόγγι, έφαγαν μπαρούτη για ψωμί / αλλά δεν δίνουν τα κλειδιά, δεν δίνουν την τιμή.
_ Βίβιαν Μπενέκου: Τον Οκτώβριο του 2008, η Παιδεία, θα μυρίζει μπαρούτι,
_ Τάσος Γριτσόπουλος: Κατά τα νοτιοανατολικά του Νεκροταφείου της Τριπολιτσάς, ευρίσκεται η Μπαρουταποθήκη, γέννημα και θρέμμα, των ελεύθερων χρόνων.
_ Χρήστος Γκερέκος: Παρά τις πρωτοφανείς δυσχέρειες και τη μπαρουτιασμένη ατμόσφαιρα της εποχής μας, σφίξαμε τις καρδιές μας και υποδεχτήκαμε την Άνοιξη, με χαρές και τραγούδια.
_ Γιάννης Καιροφύλας: Στη δυτική πλευρά της λεωφόρου Βουλιαγμένης υπάρχει ύψωμα με την ονομασία, πυριτιδαποθήκη. Επεκράτησε κατά τους χρόνους Γεωργίου του Α’ από κτίριο που υπήρχε εκεί, για αποθήκη πυρίτιδας και αργότερα, για φυλακές.
Δημοτικά άσματα:
_ Και σας χαρίζω τ’ άρματα, μαζί και την ευχή μου / να ρίχνω και στο θυμιατό, μπαρούτι, αντίς λιβάνι / να μου θυμίζει πόλεμο, τα περασμένα νιάτα.
_ Γρήγορα τρέξε, σύναξε, μάσε τα παλικάρια / δώσ’ τους μπαρούτη περισσή και βόλια με τη φούχτα.
_ Είχες λεβέντες σα θεριά, γυναίκες αντρειωμένες / που τρώγαν βόλια για ψωμί, μπαρούτι για προσφάγι.
_ Εφημερίδα αρκαδική: «Τα μπαρουτοκαπνισμένα Βέρβαινα».
_ Κατάρα: Στάχτη και μπαρούτη να γίνουν, οι κατακτητές.
_ Μπαρουτάδικο: Οικισμός, στον Δήμο Περιστερίου, Αθηνών, διότι παλιότερα, έφτιαχναν εκεί, μπαρούτη.
(373)