Η προχθεσινή εκδήλωση στο Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό στάδιο της Αθήνας, που, κατ’ άλλους συγκέντρωσε 50.000 κόσμο και κατ’ άλλους 60.000, ήταν το χορωδιακό “κύκνειο” άσμα του Μεγάλου Συνθέτη μας! Τώρα, πλέον, ένα ένα κλείνει τα κομμάτια του ανεπανάληπτου έργου του -τις προάλλες παρουσίασε το τελευταίο βιβλίο του· διάγει την τελευταία δεκαετία της ζωής του· είναι 92 ετών και τα πόδια του δεν τον κρατούν….
Και άλλες φορές το Καλλιμάρμαρο έχει γνωρίσει μέρες και νύχτες δόξας, όμως, αυτή τη φορά ήταν το κάτι άλλο! Ξέρεις, τι θα ‘πει, κάποιες δεκάδες ερασιτεχνικές χορωδίες από διάφορα μέρη της Ελλάδας, να συγκροτήσουν μία “Πανελλήνια” χορωδία των χιλίων και, πλέον, ατόμων και, επί ένα τρίωρο, από το πέταλο του Σταδίου, να ερμηνεύσουν τις μεγάλες επιτυχίες του μεγάλου μας -αυτή τη φορά, και σε ηλικία- ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ, μπροστά στον Συνθέτη, και υπό τη διευθυνσή του τα δύο τελευταία, μπροστά στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και αυτόν της Βουλής!

1942: Στο πύργο του Μάκη Καρλή, στα αμπέλια της Μηλιάς στην Τρίπολη. Αριστερά ο Μάκης Καρλής παίζει κιθάρα, στη μέση ο Μίκης βιολί, και δεξιά Γρ. Κωνσταντινόπουλος μαντολίνο

Το συναίσθημα της κοσμοχαλασιάς, αυτή τη φορά, δεν ήταν το συνηθισμένο θριαμβικό, το συνεπαρμένο από το αγέρωχο παράστημα, του Μίκη, με τα δίμετρα χέρια του, που έκανε τον λαό να παραληρεί…· όχι, δεν ήταν κάτι τέτοιο…. Αυτή τη νύχτα, ο κόσμος, στριμωγμένος στις κερκίδες, έβλεπε τον “λαβωμένο” Διγενή να κονταροχτυπιέται στα μαρμαρένια άλώνια…! Να πέφτει, να προσπαθεί να γαντζωθεί και να σταθεί στα πόδια του, η ανθρωποθάλασσα βουβή να παρακολουθεί το θέαμα και κάπου κάπου να φωνάζει με φωνές ουρανομήκεις “Μίκηη, Μίκηηη, Μίκηηηηη… μαζί σου…”!

Κάποια στιγμή, ο Μιχάλης τον πλησίασε· ο Μίκης τον κοίταξε, από το καρότσι του πόνου, μ’ εκείνα τα ολόλαμπα μάτια -το σώμα μπορεί να πέφτει· τα μάτια, όμως, παραμένουν, αναλοίωτα, μέχρι το θάνατο· “ήρθες από την Τρίπολη” του ψιθύρισε…!

Το τελευταίο τραγούδι, που, ήταν “η Άρνηση”, το διηύθυνε, ο ίδιος, από το καροτσάκι ανεβασμένος στο πάλκο· ήταν οι στιγμές, που, βουβάθηκε το Στάδιο· κόμπος στο λάρυγγα, τα μάτια βούρκωσαν και κάποιων δάκρυσαν! Κλείνοντας τα χέρια, ο κόσμος χειροκροτούσε ασταμάτητα…· ο Μίκης, με τα χέρια του, κρατούσε το σκυμμένο κεφάλι κι έκλαιγε! Ναι, αυτό το θηρίο, που ‘φαγε τις εξορίες με το κουτάλι, εδώ λύγισε! Τι να σκεπτότανε, άραγε…; μήπως…

Μήπως τα λόγια του τίτλου μας; “Ήταν το 1942 όταν, στην καρδιά της Κατοχής, με τους συμμαθητές μου, δεκαπέντε είκοσι άτομα, όντας στην Εβδόμη Γυμνασίου, ερμήνευσα το Τροπάριο της “Κασσιανής”, στην Αγιο-Βαρβάρα του φτωχικού προάστιου της Τρίπολης, του Σεχιού, κάνοντας πρόβες, τις προηγούμενες μέρες, στο ναΐσκο του Νεομ. Δημήτριου, στο κέντρο της πόλης! Και απόψε, τι διαφορά! Μετά 75 χρόνια με τραγούδια, για τις χορωδίες μας, μετά τρία τέταρτα του αιώνα, κλείνω το χορωδιακό κύκλο μου, στο κατάμεστο Παναθηναϊκό στάδιο με μια “μαμούθ” χορωδία της μιας χιλιάδας! Ο μοναδικός επιζών της χορωδίας μου, ο φίλος μου, Τάκης Δημητρακόπουλος, είναι στην Τρίπολη….”.

Άξιζε η “μικρή ταλαιπωρία” της “Χορωδίας Τρίπολης” να μετακινηθεί δύο μέρες στην Αθήνα, από το μεσημέρι μέχρι τις τέσσερις το πρωί, την κάθε φορά, για να παραστεί και τραγουδήσει στο κέλευσμα του Μίκη…· τιμή, για τη Χορωδία μας που συμμετείχαμε -ως μοναδική από τις άλλες χορωδίες- με δύο τμήματα, τη Μικτή και τη “La Vita”· τιμή μεγάλη να μας διευθύνει ο Μίκης Θεοδωράκης! ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος, αντί ν’ απεχθάνεται την Τρίπολη -κατοχή… εξορία-τουναντίον, όπου βρεθεί κι όπου σταθει, πάντα, θυμάται και μιλάει με τα καλύτερα λόγια για την Τρίπολη, τα δύσκολα χρόνια του στην πόλη μας, της κατοχής και της εξορίας του, παρακαλώ!

Όμως, στην Τρίπολη, ο Μίκης, χρεωστάει τη χορωδιακή υφή των τραγουδιών του, των χορωδιακών τραγουδιών του, από την “Κασσιανή” και τη χορωδία Τρικάλων μέχρι τον Κοντογεωργίου και τον Μπαρμπάτη! Εκείνα τα χρόνια, στα εφηβικά του Μίκη, η Τρίπολη διέθετε πολλούς εμπειροχορωδούς, σωστές “καραβάνες”, απομεινάρια της προπολεμικής εποχής, με πρώτον, απ’ όλους τον Κούρο· τον μπαρμπα-Γιάννη, που, εγκατέλειψε, κι αυτός, την Τρίπολη, λίγο πριν το Πάσχα του ’43, καλεσμένος στην Αθήνα από τον Δαμασκηνό! Μετά δυο μήνες έφυγε και ο Μίκης…. Από αυτούς τους χορωδούς, ο Μίκης, πήρε τα πρώτα ακούσματα… και δεν είναι τυχαίο το γεγονός, πως, είναι ο μοναδικός μεγάλος Συνθέτης στον κόσμο, που, όλα του τα έργα εκφράζονται μέσα από “χορωδιακές αρμονίες”!

Και για να επανέλθουμε, η προ-εβδομάδος νύχτα στο Καλλιμάρμαρο ήταν μία πανδαισία· ήταν μια μυσταγωγία…! Ξεχυθήκανε οι μελωδίες και οι αρμονίες, του Μίκη μας, στη λεωφόρο Συγγρού, και από ‘κει σε όλη την Αθήνα!

Και, προσοχή, την ύστατη φορά, ο Θεοδωράκης, επέλεξε “ερασιτέχνη” Μαέστρο, ζυμωμένο με τις καντάδες και τις χορωδίες μας, τον Παναγή Μπαρμπάτη! Τον Παναγή, που, ανταποκρίθηκε, πλήρως, και αποδείχθηκε, “σούπερ” εξαιρετικός!
Ανεπανάληπτη βραδιά ήτανε, που, μας χάρισε ο Μίκης….

Τελειώνοντας, να ευχηθούμε στον “Τριπολίτη”, Μίκη Θεοδωράκη, να τα 100στήσει!

Πάντα, θα σε θυμόμαστε μεγάλε “Μουσικάνθρωπε”!
Ν. Γ.

(184)